Πώς κουρδίζουμε μια ξεκούρδιστη φυσαρμόνικα?

[STEFANOS604]

 
 Πότε και πώς γίνεται το κούρδισμα φυσαρμόνικας;Ο χρόνος, η ηλικία και η χρήση προξενούν ελαφρές αλλαγές στον τόνο. Η πίεση από τις εισπνοές-εκπνοές, το στυλ παιξίματος, το περιβάλλον, ο τόπος, η θερμοκρασία, η υγρασία, η απόθεση σάλιου, οι βαλβίδες και οι πλακέτες των γλωσσιδίων όλα αυτά επηρεάζουν την τονικότητα της φυσαρμόνικας.
Να γιατί το να ελέγξουμε την τονικότητα με ένα tuner είναι εξαιρετικά δύσκολο. Με τόσες μεταβλητές που αλλάζουν ραγδαία είναι δύσκολο να πούμε πια ένδειξη στο tuner είναι ακριβής.
 Όσο πιο αξιόπιστο είναι το tuner τόσο η σύγχυση μπορεί να μεγαλώνει. Ένα όμως από τα πιο ευχάριστα χαρακτηριστικά της φυσαρμόνικας είναι η ικανότητα που έχουν οι νότες της να αλλάζουν ελαφρώς από πλήρη συντονισμό σε ελαφρό αποσυντονισμό με εντολή του παίχτη. Αυτό το χαρακτηριστικό το ονομάζουμε ΕΚΦΡΑΣΗ είναι κάτι που δεν έχουν τα όργανα με πλήκτρα. Εννοώ ότι στο κλασικό πιάνο δεν υπάρχει αυτή η δυνατότητα. Στο ηλεκτρικό πιάνο, γίνεται μέσω εξωτερικού ελέγχου. Για παράδειγμα εξωτερικό Pitch Bend Controller .
Όμως στη φυσαρμόνικα η δυνατότητα είναι ‘’μεγάλη’’ λόγω των bendings.
Πχ μόνο από την νότα G, οπή 3 ρούφηγμα, με το bending μπορώ να πάρω τις νότες : G-B-Bb-A-Ab και δεκάδες ψευδο-bendings (μικροαλλοιώσεις από 1 ως 100 cents).Δείτε το ΕΔΩ:
http://www.box.net/shared/vm088d3l7kbjzv9lmx1f
 
•             Όταν κουρδίζεις τη φυσαρμόνικα να λάβεις υπ’ όψη ότι αν συνηθίζεις να παίζεις φυσώντας δυνατά (συνήθεια που κοστίζει) πιθανώς να θέλεις να κουρδίσεις τα γλωσσίδια να βαίνουν προς δίεση, αφού όσο πιο δυνατά φυσάς τόσο ο τόνος βαίνει προς ύφεση.
•             Μη κουρδίζεις κρύα φυσαρμόνικα, αφού το κρύο παράγει ελαφρώς υψηλότερο τόνο. Θέρμανε την με την αναπνοή σου.
•             Απέφευγε να φυσάς/ρουφάς  για πολύ ώρα στο ίδιο γλωσσίδιο καθώς βαθμιαία θα αναπτυχθεί υγρασία.
•             Όταν κουρδίζεις τη φυσαρμόνικα, συνήθως αυτό γίνεται χωρίς τα καπάκια , έχε υπ’ όψη ότι όταν τα βάλεις ό τόνος θα πέσει ελαφρώς.(αυτός είναι ο λόγος που πρέπει να κουρδίζουμε όλα τα γλωσσίδια ελαφρώς με δίεση).
 
Ο συντονισμός γλωσσιδίου σε δίεση γίνεται αφαιρώντας μέταλλο από τη βάση του γλωσσιδίου(κοντά στο πριτσίνι ή τη βίδα αναλόγως) χρησιμοποιώντας μια μικρή λίμα κοσμημάτων για αρκετή ποσότητα μετάλλου ή πολύ ψιλό σμυριδόπανο ή γυαλόχαρτο ή και ξυραφάκι για μικρότερη ποσότητα
Ο συντονισμός γλωσσιδίου σε ύφεση γίνεται αφαιρώντας μέταλλο από την άκρη του.
Τα μακρύτερα γλωσσίδια απαιτούν αφαίρεση μεγαλύτερης ποσότητας μετάλλου για να δώσουν την ίδια ποσότητα αλλαγής(πχ ¼ του ημιτονίου) απ’ ότι τα βραχύτερα γλωσσίδια.
Αυτοί η μέθοδοι αφαίρεσης μετάλλου γίνονται για μέχρι αλλαγές ¼ του ημιτονίου. Για περαιτέρω αλλαγή μπορείς να βάλεις κόλληση με κολλητήρι αν πρόκειται να πάμε το γλωσσίδιο προς ύφεση ενώ για αλλαγές μεγαλύτερες ¼ του ημιτονίου προς δίεση καλύτερα να αλλαχθεί πλήρως το γλωσσίδιο (οδηγία Hohner).
Η ποσότητα μετάλλου που των Χ cents που πρέπει να αφαιρεθεί ή να προστεθεί από τα γλωσσίδια ώστε η φυσαρμόνικα να μπορεί να παίζει σ’ όλα τα κλειδιά ισοδύναμα  είναι Equal Temperament.
Αρα βλέπουμε ότι ο τόνος επηρεάζεται από τη στοματική και λαρυγγική κοιλότητα του παίχτη γι αυτό και είναι αδύνατο να κουρδιστεί ένα γλωσσίδιο ακριβώς σ’ έναν τόνο γιατί δεν είναι μόνο η ίδια η φυσαρμόνικα που το επηρεάζει.
Μπορείς να κάνεις αυτό το τεστ φυσώντας τη μια φορά με κλειστή και την άλλη με ανοιχτή μύτη με λίγη η περισσότερη διαρροή αέρα και θα διαπιστώσεις κάθε φορά ότι το κουρδιστήρι δείχνει μερικά cents διαφορετικά την κάθε φορά.
 Αρα εκ προοιμίου κουρδίζουμε το γλωσσίδιο πάντα να βαίνει προς δίεση. Εκτός των παραπάνω, κούρδισμα με λίγη δίεση δίνει πιο λαμπερό και εντυπωσιακό ήχο.
 
Όμως να έχεις πάντα υπ’ όψη ότι ο καλύτερος κριτής είναι το αυτί σου ακόμα κι αν χρησιμοποιήσεις ένα από τα ακριβέστερα tuners για το κούρδισμα.
 
Συνεχίζεται......

[STEFANOS604]

ΧΡΩΜΑΤΙΚΕΣ

Είναι ‘σε “Equal Temperament” κουρδισμένες.
Αυτό δίνει τη δυνατότητα στη χρωματική να είναι κουρδισμένη άσχετα με το τι κλειδί κι αν παίζει. (Με μια χρωματική ενός κλειδιού πχ C μπορούμε να παίξουμε όλα τα υπόλοιπα κλειδιά).
Αν και η χρωματική είναι συντονισμένη σε “Equal Temperament” μπορεί να παίξει περιορισμένα ακομπανιαμέντα (συγκεκριμένα μόνο 2 –για το κλειδί C ,τα ακομπανιαμέντα C και Dm).
Με χρήση όμως ΑΡΠΕΖ μπορούν να παιχτούν κι εδώ όλα τα ακομπανιαμέντα.
Εξαιρέσεις στις χρωματικές, αποτελούν τα μοντέλα Koch #980 model και Slide Harp .
Αυτά τα μοντέλα είναι “Just Temperament” όπως δηλαδή και οι κοινές διατονικές Marine Band. (Δηλαδή είναι μοντέλα που παίζουν όπως όλες οι διατονικές με bending –κούρδισμα Richter-αλλά έχουν και slide μοχλό που επιτρέπει να παίζουμε και τις διέσεις όλων των τόνων όπως συμβαίνει στις χρωματικές. Φυσικά είναι μεγαλύτερου μεγέθους.
Ετσι λοιπόν όταν τα όργανα είναι χρωματικά – συνήθως έχοντας 12 νότες ανά οκτάβα- όπως το πιάνο, η κιθάρα…τότε το Equal Temperament είναι το καλύτερο κούρδισμα για να ηχεί ισοδυνάμως ‘ωραία’ ή ‘άσχημα’ (υποκειμενική αντίληψη).
Πάντως μπορεί να έχουμε και όργανο με 12 νότες ανά οκτάβα με διαφορετικό Temperament αν πρόκειται πχ να κάνουμε ακομπανιαμέντα να ηχούν ‘πιο γλυκά ΄. Τότε φυσικά το όργανο αυτό θα ηχεί τέλεια στο συγκεκριμένο κλειδί αλλά θα ηχεί κάκιστα σε οποιοδήποτε άλλο κλειδί ειδικά όσο απομακρυνόμαστε από το «βασικό κλειδί»  γύρω από τον «Κύκλο των Πέμπτων». βλέπε :
http://www.box.net/shared/zhcsdhicc47srec1ks0q
Είτε χρησιμοποιήσετε τη μέθοδο που θα αναλύσουμε στη  θέμα με τίτλο ‘’Πρακτική μέθοδος για το κούρδισμα φυσαρμόνικας’’ είτε θεωρήσετε ότι το tuner σας είναι ακριβές και στις 2 περιπτώσεις απαιτείται να γνωρίζετε τη συχνότητα ΑΝΑΦΟΡΑΣ (Α441…) που χρησιμοποίησε ο κατασκευαστής και να τη θέσετε στο tuner σας
Η Lee Oscar στο φυλλάδιο που δίνει στο σετ εργαλείων της ενώ χρησιμοποιεί την Α440 για Equal Tuning όμως επισημαίνει "LEE OSKAR HARMONICAS ARE EQUAL TUNED TO A441 TO A442+."
Ο πίνακας της LEE OSKAR για Equal Tuning δίνει τις αποκλίσεις σε cents για κάθε νότα της φυσαρμόνικας και καμιά απ’ αυτές τις αποκλίσεις δεν είναι μηδέν. Ετσι δίνει: 1.00Hz=4 Cents; 0.50Hz=2 Cents; 0.25Hz=1 Cent ακόμα και αυτές οι τιμές δεν είναι επακριβείς αλλά κατά προσέγγιση διότι η αξία που έχει ένα Cent σε Hz δεν είναι σταθερή σε όλο το φάσμα των συχνοτήτων-τονικού ύψους .
Αν λοιπόν χρησιμοποιήσεις το Tuner σου και κατά το κούρντισμα τοποθετήσεις αυτές τις παραπάνω τιμές τότε θα είναι «εργοστασιακά κουρντισμένη» αλλά όχι επακριβώς Equal Temperament.
Για πλήρης πληροφορίες για κούρντισμα διατονικών και χρωματικών δείτε:
Το video ΕΔΩ:
 

http://www.youtube.com/watch?v=IlYyV77gtjc

 
Δύο επιπλέον παραδείγματα για καλύτερη κατανόηση
 
a)            Τελικά σε τι αναφορά θα πρέπει να κουρντίζω τη χρωματική φυσαρμόνικα;
Εάν έχω μάθει να παίζω ήπια φυσώντας /ρουφώντας (μειονότητα των παιχτών)  τότε σίγουρα δεν προξενώ ύφεση στα γλωσσίδια και άρα παίρνω σαν αναφορά το Α440.Αν όμως έχω μάθει να παίζω με ένταση φυσώντας /ρουφώντας τότε παίρνω σαν αναφορά το Α442 ή και Α443.
 
b)            Ας υποθέσουμε ότι θέλω να έχω μια χρωματική έστω κλειδί C με την οποία θέλω να παίζω μόνο Blues .Και στην παραπάνω a) και σ’ αυτή b) περίπτωση τί κούρδισμα πρέπει να κάνει ο κιθαρίστας που θα με συνοδεύει;
Τότε την κουρδίζω όπως απάντησα στην a) και κατόπιν κουρδίζω τα γλωσσίδια τρίτης και εβδόμης κατά 4 cents να βαίνουν προς ύφεση από την συχνότητα αναφοράς.
Ο κιθαρίστας θα πρέπει να κουρδίσει σε Equal Temperament χρησιμοποιώντας tuner με αναφορά στην Α440. Τότε η χρωματική σου θα ακούγεται κουρδισμένη με την κιθάρα.
Αν όμως ο κιθαρίστας κουρδίσει με αναφορά Α442 ή ψηλότερα τότε η χρωματική σου θα ακούγεται ξεκούρδιστη.
 
Σημειωτέον ότι τα 4 cents δεν θα δείχνουν τη διαφορά στο κλειδί του C , όμως σε ψηλότερα κλειδιά (ειδικά Ε και Β) οι τονικές θα ακούγονται εκτός κουρδίσματος.
Συνήθως οι παίχτες Blues με διατονική ,αν παίξουν blues με τη χρωματική χρησιμοποιούν την 3η position χωρίς το μοχλό της(slide).Στην C χρωματική αυτό είναι η D Dorian mode.


Συνεχίζεται.....

[STEFANOS604]

ΔΙΑΤΟΝΙΚΕΣ

Οι απλές διατονικές έχουν γλωσσίδια κουρντισμένα στις φυσικές νότες της κλίμακας μιας φυσαρμόνικας.
Έτσι η Hohner για παράδειγμα χρησιμοποιεί 3 διαφορετικούς τύπους Temperament για τις 10-οπών διατονικές.
1.       Tα γλωσσίδια στις φυσαρμόνικες τύπου Marine Band της Hohner έχουν τροποποιηθεί ανάλογα με το στυλ της μουσικής από το παλιό στυλ Country μέχρι το  στυλ Blues και Rock.
2.       Tα μοντέλα MS Models Blues Harp κατάλληλα για όλα τα στυλ μουσικής Blues, Folk, Rock και Country — αλλά και για παίξιμο της φυσαρμόνικας σε  “Straight Harp” ή “Cross Harp” positions.
 
Η Hohner ανακάλυψε ότι η πλειονότητα των παιχτών διατονικής είναι ευχαριστημένοι με κούρδισμα στους Α442 -η Lee Oscar στους Α441.
Αυτό γίνεται έτσι ώστε σε περιόδους έντασης ο τόνος να βαίνει προς ύφεση ενώ στο κανονικό παίξιμο να μη επηρεάζει την υπόλοιπη ορχήστρα.
 
Πρακτικά μιλώντας ποιο λοιπόν είναι το καλύτερο κούρδισμα για μια φυσαρμόνικα που θα παίζει με ένα πιάνο κουρδισμένο στους Α440;
Η απάντηση είναι η Α442  ώστε σε περιόδους έντασης ο τόνος να βαίνει προς ύφεση ενώ στο κανονικό παίξιμο να μη επηρεάζει. Αν δε  κουρδίσουμε χαμηλότερα από Α440 οι πιθανότητες να ακουγόμαστε ξεκούρντιστοι πολλαπλασιάζεται.
Συνήθως  στις standard  διατονικές των 10- οπών οι νότες 3η και 5η της κλίμακας κουρδίζονται ελαφρώς προς ύφεση  περίπου 4 υποδιαιρέσεις  για να δώσουν στις φυσαρμόνικες την πατροπαράδοτη αίσθηση του just  temperament
 
Τελικό Συμπέρασμα:
Μερικοί ακροατές προτιμούν να ακούν ελαφρώς σε δίεση τους ήχους άλλοι δεν το υποφέρουν.
Σε μερικούς αρέσει το Equal Temperament σε άλλους όχι.Μερικοί συμβιβάζονται μεταξύ Equal Temperament και Just Intonation, άλλοι όχι.
Η μέθοδος που θα ακολουθήσει στο νέο θέμα αποτελεί ένα πρακτικό τρόπο κουρδίσματος μερικοί θα την προτιμήσουν μερικοί όχι .
Εγώ πάντως έκανα δοκιμές σε πολλές φυσαρμόνικες με άριστα αποτελέσματα.
 Η ‘’ζωή’’ σαν κουρδιστής φυσαρμόνικων δεν είναι εύκολη.
  Στέφανος

ΤΕΛΟΣ ΑΡΘΡΟΥ