Ως wannabe soloist έχω ασχοληθεί με την χρήση της πεντατονικής. Με το καιρό λάμβανα πληροφορίες από διάφορες πηγές αλλά πάντα με εκνεύριζε ότι δεν ήταν συγκεντρωμένες. Έτσι αποφάσισα να φτιάξω κάποια έγγραφα για αυτό το σκοπό. Θεώρησα ότι ίσως θα ήταν χρήσιμα σε κάποιους από εσάς που σας ενδιαφέρει το θέμα "αυτοσχεδιασμός". Αν και το υλικό έιναι για σχετικά προχωρημένο επίπεδο, έγραψα το συνοδευτικό κείμενο ώστε να είναι χρήσιμο και για τους αρχάριους στην θεωρία (όσο μπορούσα
). Ελπίζω να σας είναι χρήσιμα τα παρακάτω (δύο post), και όποια σχόλια, διορθώσεις, παρατηρήσεις, είναι καλοδεχούμενα.ΔΟΜΗ ΠΕΝΤΑΤΟΝΙΚΗΣ ΚΑΙ ΔΑΧΤΥΛΙΣΜΟΙΕίναι η πρώτη κλίμακα που μαθαίνει κάποιος όταν ξεκινάει να μαθαίνει (ηλεκτρική) κιθάρα… Είναι η βασική κλίμακα για solos/αυτοσχεδιασμούς σε rock/blues/country στυλ… Είναι η κλίμακα με τους εύκολους δακτυλισμούς και τις πέντε νότες…
Ωραία ως εδώ. Αλλά μετά προκύπτουν τα παρακάτω ερωτήματα:
- Ποια είναι η δομή της πεντατονικής (δλδ., από ποιες νότες αποτελείται)?
- Ποια τονικότητα χρησιμοποιούμε όταν η μπάντα παίζει κάποια συγχορδία (π.χ., πειράζει να παίξω C πεντατονική «πάνω» σε A major συγχορδία?)
Αν είσαι αρχάριος μάλλον θα απαντήσεις στο ερώτημα 1 ως εξής:
-«Είναι πασίγνωστο. Αν π.χ., αναφερόμαστε στην Α pentatonic, αυτή αποτελείται από τις νότες {Α, C, D, E, G}»
Αυτό όμως δεν είναι ακριβές. Το σωστό είναι ότι οι νότες {Α, C, D, E, G} αποτελούν την ΜΙΝΟR (μινόρε) πεντατονική.
-«Γιατί, υπάρχουν και άλλες?»
Ναι! Πεντατονική ονομάζεται κάθε κλίμακα που αποτελείται από πέντε νότες, ΟΠΟΙΕΣΔΗΠΟΤΕ και αν είναι αυτές. Έτσι αν κάποιος (πιθανών και άσχετος) αλλάξει, π.χ., την D νότα της minor πεντατονικής σε, π.χ., D#, τότε, αν και δεν θα έχουμε πλέον την minor πεντατονική, θα έχουμε την πεντατονική {A, C, D#, E, G}.
Αφού το ξεκαθαρίσαμε αυτό, προχωράμε στο πως θα επιλέξουμε αυτές τις πέντε νότες. Η λογική του παραπάνω παραδείγματος, δηλαδή, επιλέγω στην τύχη, μάλλον δεν οδηγεί σε αποδεκτά μουσικά αποτελέσματα (εκτός αν δηλώνεις experimental-και-καλά μουσικός και η μουσική σου δεν μπορεί να γίνει αντιληπτή από τον μέσο ταπεινό ακροατή

) .
Η διαδικασία επιλογής των νοτών οποιασδήποτε κλίμακας ξεκινάει από την μητέρα όλων των κλιμάκων: την major (ματζόρε). Η major κλίμακα αποτελείται από επτά νότες. Αν συμβολίσουμε την τονική με τον αριθμό 1, οι επτά νότες (βαθμίδες) που αποτελούν την major κλίμακα συμβολίζονται ως {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7} (Για παράδειγμα, στην περίπτωση της C major κλίμακας {C, D, E, F, G, A, B}, έχουμε 1=C, 2=D, 3=E, κ.τ.λ.π.).
Η (φυσική) minor κλίμακα προκύπτει από την major παίζοντας τις βαθμίδες 3, 6, 7 ένα ημιτόνιο χαμηλότερα, οπότε προκύπτει το σύνολο {1, 2, b3, 4, 5, b6, b7}. Με παρόμοιο τρόπο προκύπτουν και οι άλλες συνηθισμένες κλίμακες που βασίζονται στην major (όπως, η Lydian, Phrygian, Dorian), αλλάζοντας επιλεκτικά κάποιες νότες της αντίστοιχης major.
Οι πεντατονικές μπορούν να κατασκευαστούν επιλέγοντας 5 από τις διαθέσιμες βαθμίδες της major κλίμακας και εάν το επιθυμούμε κάνουμε τροποποιήσεις σε (κάποιες από) αυτές (τις παίζουμε ένα ημιτόνιο χαμηλότερα ή ψηλότερα).
Πάμε λοιπόν να δούμε τις τυπικότερες πεντατονικές με αυτό το συμβολικό τρόπο, καθώς και που χρησιμοποιούνται:
- Minor Pentatonic: {1, b3, 4, 5, b7}
Η πεντατονική που ξέρουμε όλοι. Χρησιμοποιείται κατά κόρον σε rock/blues τόσο με υπόκρουση μινόρε όσο και ματζόρε συγχορδιών. (Δηλαδή, η A minor pentatonic θα ακουστεί «καλά» είτε η μπάντα παίζει Αmajor είτε Aminor). Ιδιαίτερα στην περίπτωση που χρησιμοποιείται σε major υπόβαθρο η «κόντρα» μεταξύ της βαθμίδας b3 της minor πεντατονικής με την βαθμίδα 3 της major συγχορδίας δίνει την χαρακτηριστική blues αίσθηση.
- Major Pentatonic: {1, 2, 3, 5, 6}
Αποτελεί το «χαρούμενο» αδελφάκι της minor pentatonic. Επειδή περιλαμβάνει το 3 αντί του b3 ταιριάζει «γάντι» σε major συγχορδίες. Η εμπειρία έχει δείξει ότι καλύτερα να αποφεύγεται σε minor συγχορδίες. Χρησιμοποιείται περισσότερο σε country/blues, λιγότερο σε rock, αλλά συχνά και σε pop κομμάτια στυλ Oasis. Το ωραίο είναι ότι οι δακτυλισμοί των major και minor πεντατονικών είναι ίδιες.
- Dominant Pentatonic: {1, 2, 3, 5, b7}
Περνάμε σε πιο jazz καταστάσεις. Η συγκεκριμένη ταιριάζει απόλυτα σε συγχορδίες 7
ης (Dominant). (Οι πιο παρατηρητικοί θα διαπίστωσαν ότι αποτελείται από τις νότες 9
ης συγχορδίας – 9 arpeggio).
- m6 Pentatonic: {1, b3, 4, 5, 6}
Διαφέρει από την κλασσική minor πεντατονική σε μία νότα (η b7 αντικαταστάθηκε από την 6). Η παρουσία του 6 την κάνει να είναι μία «συρρικνωμένη» Dorian κλίμακα. Χρησιμοποιείται σε jazz/blues και η χρήση της αποδίδεται στον Robben Ford (Για αυτό αναφέρεται και ως Robben Ford pentatonic). Οι δακτυλισμοί των Dominant και m6 πεντατονικών είναι ίδιες.
- Indian Pentatonic: {1, 3, 4, 5, b7}
Γνωστή και ως Mixolydian πεντατονική γιατί είναι συρρικνωμένη εκδοχή της Mixolydian κλίμακας. Όπου κολλάει η Mixolydian, θα κολλήσει και αυτή. Παίζεται πολύ από τους κ.κ. Jeff Beck και Eric Johnson.
Οι δακτυλισμοί των παραπάνω πεντατονικών μπορούν αν βρεθούν στο παρακάτω αρχείο (.pdf).
Κάθε νότα (κύκλος) έχει αριθμηθεί με βάση την βαθμίδα που της αντιστοιχεί. Οι δακτυλισμοί δίνονται ως δύο νότες ανά χορδή. Στην περίπτωση την Indian πεντατονικής όπου μερικοί δακτυλισμοί απαιτούν άνοιγμα δαχτύλων 5 τάστων κάποιες νότες επαναλαμβάνονται με διακεκομμένους κύκλους ως εναλλακτική θέση παιξίματος.
Η εκμάθηση τους δεν γίνεται με απομνημόνευση αλλά με (πολύ) παίξιμο. Για παράδειγμα, χρησιμοποιώντας μια ηχογράφηση A major συγχορδίας, παίζουμε «από πάνω» έναν δακτυλισμό της, π.χ., Α Ιndian πεντατονικής που επιθυμoυμε. Με τον καιρό, το μυαλό και τα δάκτυλά θα γνωρίζουν αυτόματα ποιες νότες ακούγονται ωραία, χωρίς να σκέφτόμαστε ποια είναι η ονομασία τους.