Αγαπητέ Nεε Κιθαρωδέ συγχαρητήρια για την ωραία σας προσπάθεια να εμπλουτίσετε το σαιτ με αυτό το κατεξοχήν μεγάλο και σπουδαίο ζήτημα. Επιτρέψτε μου ωστόσο ορισμένες σχετικές παρατηρήσεις :
1) Η ανατολική μουσική γλώσσα (ή μαλλον γλώσσες) δεν δέχεται τις 2 συγκερασμένες κλίμακες της δυτικής μουσικής (μινόρε- ματζόρε) . Δηλ. δεν δέχεται τη διαίρεση του τόνου σε 2 ίσα μέρη-ημιτόνια των 6 κομμάτων ή μορίων ή των 100 cents το καθένα. Αντιθέτως η ΑΜΓ δέχεται και αξιοποιοεί ακόμα μικρότερες υποδιαιρέσεις των φθόγγων. Έτσι μεταξύ do -re δεν υπάρχει μόνο ένα do# ή reb, αλλά κι άλλες λεπτές νότες(do, do+2,4,6,8 μόρια κοκ). Από τη μελέτη, τον συνδυασμό και τη λειτουργικότητα των φθόγγων αυτών προκύπτει αυτή η θαυμαστή ποικιλία τρόπων, ήχων, μακαμιών ή 'δρόμων' στις ΑΜΓ. Συνεπώς κάθε απόπειρα αποδόσεως των μακαμιών με τη συμβατική γλώσσα της συγκερασμένης δυτικής σημειογραφίας είναι ... εξ ορισμού λαθεμένη ! Είναι λ.χ. σαν να μιλάς ισπανικά χωρίς καθόλου 'θήτα' ή να θες να ζωγραφίσεις έναν έγχρωμα πίνακα με μοναδικά μέσα ένα άσπρο χαρτί και ένα μαύρο μολύβι. Ε, αυτά ούτε ισπανικά θα είναι, ούτε έγχρωμος πίνακας. Δεν αποκλείεται να είναι κάτι (λιγότερο ή περισσότερο) ωραίο, ωστόσο ισπανικά ή έγχρωμο δεν θα είναι σίγουρα. Άρα οι 'δρόμοι' με μπουζούκι, κιθάρα ή πιανο δεν αποδίδονται ! Ανάγκη λοιπόν για άλλα όργανα (βιολί, ούτι κλπ) και άλλη σημειογραφία με ιδιαίτερο σύστημα υφεσοδιέσεων που να πάνε τη νότα > ή < 2,4,6,8,10 μόρια. Τότε πάλι ανάγκη να ονοματίσουμε αυτές τις νότες, αλλά δεν θα σε μπλέξω με αυτά τώρα. Θα χρησιμοποιήσω ΄συμβατικότερα μέσα για να συνενοηθούμε.
2) Τα μακάμια πάλι δεν είναι κλίμακες, αλλά μια κίνηση (ένα σείρ που λένε οι Τούρκοι) με ορισμένη μελωδικοαρμονική διάθεση. Τα μακάμια, λοιπόν, είναι διαθέσεις της ψυχής που απλώς τυποποιήθηκαν κάπως για να συνενοούνται καταρχήν οι μουσικοί, διότι (άποψή μου) καμμιά μουσική δεν μπορεί να περιοριστεί στο χαρτί. Η διάθεση αυτή εκφράζετε με 3, 4 ή 5χορδα (στα αρχ. ελλην. "χορδή"=νότα, μουσικός φθόγγος). Δηλ. με μουσικές υπομονάδες που συνδυάζουν κατάλληλα και αρμονικά αυτές τις λεπτές υποδιαιρέσεις του τόνου, που είπαμε παραπάνω. (Η αρμονία στις ΑΜΓ εννοείται όχι κάθετα, δηλ. ως συγχορδία, αλλά οριζόντια, δηλ. ως διαλληλουχία των φθόγγων. Για αυτό βγαίνει αυτό το γλυκό άκουσμα που έχουν οι ΑΜΓ με μόνη τη συνήχηση της τονικής ή άλλης νότας=ισοκράτης). Τώρα βέβαια εδώ υπάρχει ένα θέμα με το ότι οι Τούρκοι, ακολουθώντας τον Πυθαγόρα, χωρίζουν τον τόνο σε 9 κόμματα ή μόρια και όχι σε 12, οπότε αυτές οι ιδιαίτερες υφεσοδιέσεις που λέγαμε > ή < τη νότα κάπως αλλιώς (δηλ. < ή > 1, 3, 4, 5, 8 koma) Επίσης για ορισμένους πρακτικούς λόγους παίζουν μια 5η ψηλότερα από εκεί που γράφουν, εξ ού και ένα μπέρδεμα με τα ονόματα της κάθε φωνής κλπ.κλπ5
3) Κατόπιν αυτών και ως ελάχιστο παράδειγμα : Το μακάμ Ουσσάκ, το κατεξοχήν μακάμι της Τουρκικής Μουσικής, ανήκει σε κείνα τα μακάμια που έχουν σαν βάση τη νότα 'Δουγκιάχ'= Re κάτω από το 5 γραμμο ή για άλλους la' μέσα στο 5γρ. Εμείς εδώ θα δεχτούμε το Ρε. Η βασική δομή, λοιπόν του μακαμιού μας όταν ανεβαίνει είναι α) 4χορδο Μπεγιατί δηλ. (με συμβατικούς όρους) Re, mi αλλά μι 2 κόμματα ή μόρια χαμηλώτερα (mi<2) αυτό το μι έχει άλλο όνομα σαν νότα, fa,sol -αφού δουλέψει εδώ ανεβαίνει συνήθως και δουλευει β) 5 xoρδo 'Mπουσελίκ' δηλ. σολ,λα,σι<6,ντο,ρε (μέσα στο 5γραμμο). Από εδώ πάλι ενδέχεται να κινηθεί και άλλο ψηλότερα γ) αλλά με 4χορδο 'Κιουρντί' ρε΄, μι<6, φα,σολ (πάνω από το 5γρ.). Ακόμα όμως η διάθεση του Ουσσάκ μακάμ ενδέχεται να δουλέψει με δ) ένα υποκείμενο 5χορδο 'Ραστ' αλλά από το κάτω Σολ με Σολ, λα, σι<2,ντο,ρε=δουγκιαχ. Επίσης όμως μπορεί να πάρει ε) 5χορδο 'Ραστ' αλλά από το κάτω Ντο, ενώ τέλος (;) δεν αποκλείεται να δουλέψει και στ΄) φράσεις σε ένα 3χορδο 'Σεγκιάχ' δηλ. mi<2, fa,sol μέσα στο 5γραμμο. Στην επιστροφή για την κατάληξη κατεβαίνει πάντα με 5χορδο Μπουσελίκ κλπ.
4) Φίλε κ. Νεε Κιθαρωδέ, αξιόπιστες πηγές για εμβάθυνση στα μακάμια θεωρούνται τα βιβλία 1) Το μέγα θεωρητικό του Σίμωνος Καρά, 2) Οι μουσικοί τρόποι στην ανατολική Μεσόγειο του Μάριου Μαυροειδή, 3) Turk Musikisi nazariyati ve usulleri, Kudum velveleleri του Iasmail Hakki Ozkan, καθώς και 4) οι συζητήσεις με τον Ross Daly, δεν ξέρω αν τις λάβατε υπόψιν σας.
Προθυμος για κάθε καλοπροαίρετη συζήτηση.
